Leiderschapsreflectie in de praktijk 

Leiderschap houdt velen van ons dagelijks bezig. Je geeft leiding, ontvangt leiding of adviseert erover. In elke organisatie is sturing nodig om doelen te realiseren, medewerkers en soms ook de organisatie te laten groeien. Soms ontstaan er ongewenste situaties zoals een hoog verloop, ongewenst verzuim of een gebrek aan eigenaarschap. In veel gevallen hangt dat samen met de manier van leidinggeven. Daarom is het zinvol om regelmatig te kijken naar de leiderschapsstijl in jouw organisatie en wat die betekent voor de cultuur en het gedrag van medewerkers. In dit blog lees je hoe je die leiderschapsstijl herkent, welke effecten die kan hebben en waar kansen liggen om ontwikkeling te versterken. 

Door Monique Meeuwisse, Arbeids- en Organisatiepsycholoog 

Wanneer leiderschap onbedoeld effect heeft 

In mijn werk kom ik soms leiderschapsstijlen tegen die onbedoelde of ongewenste effecten hebben.   

Zo begeleidde ik een organisatie in de professionele dienstverlening waar hard wordt gewerkt om doelen te halen. Medewerkers die het werktempo en de werkdruk minder prettig vonden of zich minder thuis voelden, kozen uiteindelijk voor een andere werkgever. Daardoor nam de diversiteit af en ging er waardevolle kennis verloren. 

Bij een bedrijf in de maakindustrie zag ik iets anders gebeuren. Leidinggevenden reageerden soms snel en stevig. Medewerkers werden daardoor voorzichtiger, durfden minder en waren bang om fouten te maken. Dat maakte leren moeilijker en remde de ontwikkeling van de hele organisatie. En wat we in ieder geval zeker weten is dat leren en ontwikkelen in elke organisatie een voorwaarde is om te overleven. 

Deze voorbeelden laten zien hoe leiderschap in de praktijk vaak langzaam onderdeel wordt van de cultuur, zonder dat iemand dat zo heeft bedoeld. 

Daarom is het waardevol om af en toe stil te staan bij de leiderschapsstijl die je in je organisatie ziet. 

Bewust worden van de leiderschapsstijl 

Elke organisatie of elke manager stuurt op haar of zijn eigen manier, soms bewust en vaak onbewust. Er is veel te lezen over hoe modern leiderschap eruit zou moeten of kunnen zien. Maar daar zijn de meesten van ons niet mee geholpen. Het leiderschap zit vaak stevig verankerd in de cultuur van de organisatie. Dat kan niet gemakkelijk veranderen. Zoals zo vaak is bewustwording de eerste stap in de gewenste richting.  

Een goede eerste vraag is: past het leiderschap in jouw organisatie bij de cultuur die je wilt neerzeten en het gedrag dat je wilt zien? En helpt de manier van leidinggeven om leren en ontwikkelen vanzelfsprekend te maken? 

Welke leiderschapsstijl herken je het meest? 

Onderstaande stellingen helpen om te verkennen wat er binnen jouw organisatie speelt. Kijk welke stijl het meest herkenbaar is en welke gevolgen dat heeft voor de cultuur en het gedrag binnen de organisatie. 

1. De leider neemt de meeste beslissingen en medewerkers volgen. 
   Dit zorgt voor snelheid en helderheid. Medewerkers worden echter minder uitgedaagd om mee te denken, pakken minder snel eigenaarschap en zijn minder gericht op leren.  
    
2. De leider betrekt medewerkers bij beslissingen. 
   Besluiten kosten meer tijd, maar medewerkers voelen zich verantwoordelijk en denken actief mee. 
    
3. De leider stuurt vooral op data. 
   Dat geeft structuur en inzicht. Medewerkers richten zich hierdoor wel sterk op vastleggen van zaken. 
    
4. De leider stuurt door beloningen en bonussen. 
   Dit motiveert op korte termijn. De focus verschuift makkelijker naar individuele prestaties dan naar samenwerking. 
    
5. De leider geeft veel vrijheid, stimuleert onderling overleg maar geeft weinig richting 
   Zonder voldoende richting zullen informele leiders opstaan, wat vaak ‘onveiligheid’ in de hand werkt.
    
6. De leider stelt hoge eisen en reageert soms stevig. 
   Er kan een gevoel van onveiligheid ontstaan en een angst om fouten te maken. 

Het gaat hierbij niet om goed of fout. Elke stijl heeft kwaliteiten en risico’s. Het gaat om bewust kijken naar wat werkt voor de organisatie. 

Voorbeeldgedrag bepaalt de toon 

Wat je doet, weegt zwaarder dan wat je zegt. Vooral in het mkb. De afstand tussen de leider en het team is klein en medewerkers zien elkaar dagelijks. Wat een leider doet, werkt dan al snel als spiegel. Door zichtbaar te laten zien wat je belangrijk vindt, ontstaat er vanzelf richting en vertrouwen. Een leider die zijn eigen verwachtingen voorleeft, hoeft minder te sturen. 

Samen verder kijken 

Als je merkt dat leiderschap en cultuur in jouw organisatie aandacht vragen, denken we graag met je mee. Samen onderzoeken we wat nodig is om leiderschap en ontwikkeling te versterken. Bel of mail gerust. We helpen je graag verder. 

Monique Meeuwisse

Arbeids- en Organisatiepsycholoog
T +31 (0) 316 740 123
E moniquemeeuwisse@vitaconluteijn.nl