Gescheiden, maar niets vastgelegd… glad ijs!

Ruim één op de drie huwelijken eindigt in een echtscheiding. De (financiële) afwikkeling van een scheiding kan erg complex zijn en verdient extra aandacht. Naast de gehuwden zijn er de scheidende (notariële) samenlevers. Ook daar geldt dat nalatigheid in de afwikkeling van de scheiding verstrekkende gevolgen kan hebben. In deze column aandacht voor deze gevolgen met de fiscale eigen woning in de hoofdrol.

Eigenwoningregeling

Dat de Belastingdienst meebetaalt aan de hypotheek is in Nederland algemeen bekend. Hoe deze regeling exact in elkaar steekt, een stuk minder. Niet zo gek, want de eigenwoningregeling is knap ingewikkeld. Het gaat dan ook te ver om de regeling in deze bijdrage tot in detail uit te werken. Uiterst summier kan gesteld worden dat de rente over een schuld die gebruikt is voor de verwerving van de eigen woning in aftrek kan worden gebracht. Is er sprake van 50% eigendom, dan kwalificeert ook slechts 50% van de hypotheek als eigenwoningschuld en kan slechts de rente over dat deel in aftrek worden gebracht. Aan de hand van twee praktijkgevallen ga ik wat dieper in op de regeling en beschrijf ik de gevolgen als niets is vastgelegd.

Woning onverdeeld

Kees en Marleen hebben in 2012 een woning gekocht en gefinancierd met een gezamenlijk afgesloten hypotheek. De hele hypotheek is annuïtair en wordt zo afgelost in 360 maanden. Nog geen jaar later loopt de relatie stuk. Kees blijft in de woning wonen en voldoet sinds het vertrek van Marleen de volledige annuïteit. In de belastingaangiften (2013-2015) wordt door de boekhouder de woning volledig als eigen woning van Kees gepresenteerd, evenals de bijbehorende hypotheek en rente. De gedachtegang is dat Kees alles betaalt en dus het fiscale voordeel moet krijgen. In dit kader is ook de volledige voorlopige teruggaaf op naam van Kees in stand gelaten.

In 2016 krijgt Kees een brief van de advocaat van Marleen. Marleen eist dat de woning verkocht wordt en dat zij 50% van de overwaarde uitbetaald krijgt. De advocaat van Kees komt met een tegenvoorstel. Kees heeft altijd de hele annuïteit (rente + aflossing) betaald. Kees eist dat Marleens aandeel in de annuïteit (50%) door haar aan hem wordt vergoed. Een juridisch getouwtrek over de afwikkeling volgt. Kees en Marleen kunnen het vooralsnog niet eens worden. Het heeft niet hun voorkeur, maar de kans op een gang naar de rechter is reëel.

Aangiften inkomstenbelasting

Terug naar de aangiften inkomstenbelasting van Kees, waarin de volledige woning is opgevoerd als zijn eigen woning. Van belang is dat Kees slechts 50% eigendom heeft en ook slechts 50% van de totale hypotheek kwalificeert als zijn eigenwoningschuld. Er is dan ook 50% teveel rente opgevoerd in de aangifte. Voor Marleen kan de woning, op grond van de echtscheidingsregeling, in beginsel nog 24 maanden (vanaf duurzaam vertrek in 2013) als eigen woning worden aangemerkt. Of zij haar 50% wel in aftrek kan brengen is onder andere afhankelijk van de uitkomst van de juridische procedure. Voor de advocaat van Kees is het zaak om het fiscale aspect niet te vergeten. Stel de vordering wordt afgewezen, dan is er – mits er goed wordt geprocedeerd – namelijk nog de escape om het bedrag als alimentatie af te trekken. De Belastingdienst zal dit echter niet (snel) accepteren als dit niet expliciet schriftelijk is vastgelegd.

In de woning van je ex 

Wout en Siska wonen al sinds de jaren 90 samen in de woning van Wout. Wout heeft de woning in het verleden gekocht en gefinancierd met een aflossingsvrije hypotheek. In 2002 wordt het nodige in de hypotheek gewijzigd. De bank vraag Siska om mee te tekenen. Aldus geschiedt en Siska wordt medeschuldenaar. De eigendom van de woning blijft echter ongewijzigd en ligt dus volledig bij Wout. In de jaren daarna raakt Siska arbeidsongeschikt. Haar dienstverband eindigt en een kleine WAO-uitkering is haar nieuwe bron van inkomen.

In 2008 loopt de relatie tussen Wout en Siska stuk. Het initiatief hiertoe komt vanuit Wout, hij heeft een nieuwe partner gevonden. Met dit en de moeilijke inkomenssituatie van Siska in het achterhoofd mag Siska voorlopig wel in zijn woning wonen. Ook blijft Wout zijn salaris storten op de gezamenlijke bankrekening. Siska kan daar van leven, Wout heeft niet veel nodig. Ook worden de kosten van de woning van deze rekening voldaan.

In de jaren daarna duurt deze situatie voort. Wout heeft zich in eerste instantie nog niet uitgeschreven, dit doet hij pas in 2013. In eerste instantie verloopt alles tussen de twee nog in goede vrede. Het wordt grimmiger als Wout Siska vraagt om uit zijn woning te vertrekken. Ook stopt hij met het storten van zijn salaris op de gezamenlijke rekening. Wel blijft hij de lasten van de woning betalen en maakt hij maandelijks een bedrag aan Siska over om zo bij te dragen in haar levensonderhoud. Wout en Siska hebben deze afspraken nooit schriftelijk vastgelegd.

Alimentatie

Uiteindelijk vertrekt Siska in 2015 uit de woning. Na een opknapbeurt trekt Wout er weer in. Op aangeven van zijn boekhouder wordt in de aangifte inkomstenbelasting 2015 van Wout een bedrag aan alimentatie opgevoerd. Ook worden er nieuwe aangiften voor 2013 en 2014 ingediend, eveneens met een partneralimentatie. Hij heeft tenslotte bijgedragen in het levensonderhoud van Siska. De woning is altijd volledig in de aangifte van Wout opgenomen als eigen woning, of anders: alle rente is bij hem in aftrek gebracht in box 1.

Voor de Belastingdienst is dit alles een signaal om Wout eens wat vragen te stellen over het hoe in waarom. In een gesprek geeft de Belastingdienst aan de alimentatieaftrek niet toe te staan. Reden: de afspraken zijn niet schriftelijk vastgelegd. Wout begrijpt er niets van, alimentatie is toch aftrekbaar? De Belastingdienst houdt echter voet bij stuk. Wout geeft nogmaals aan dat hij sinds zijn vertrek in 2008 alles heeft betaald. Dit laatste is voor de Belastingdienst iets nieuws. Volgens hun info was Wout pas in 2013 vertrokken. Gevolg is dat de echtscheidingsregeling al in 2010 is afgelopen. Vanaf dat moment is de woning verhuisd naar box 3. De renteaftrek is dus ten onrechte geclaimd. Er volgen navorderingsaanslagen over de jaren 2011 t/m 2014 en de aangifte van 2015 wordt aangepast. Het financiële effect van sec het schrappen van de hypotheekrenteaftrek bedraagt ruim € 20.000.

Schade beperken

Wout klopt aan voor hulp. Op basis van de geldende jurisprudentie en wetgeving zijn er wellicht mogelijkheden om de schade voor Wout te beperken. De nieuwe regelgeving met betrekking tot de in 2013 ingevoerde aflossingseis zal hier ook een rol gaan spelen. Een vervelend en onzeker traject met de Belastingdienst ligt in het verschiet.

Goede voornemens 

In deze column ben ik ingegaan op de fiscale eigen woning in samenhang tot een scheiding. Dat één van beide partijen gedurende een langere tijd in de woning blijft zitten komt in de scheidingssituatie vaak voor. Bovenstaande situaties maken pijnlijk duidelijk dat de gevolgen van niets doen verstrekkend kunnen zijn. Gedane zaken nemen in deze moeilijk keer en het is in de regel dan ook niet eenvoudig om de fiscale gevolgen te beperken. Beter is om tijdig goed advies in te winnen. Een advies om toe te voegen aan uw lijst van goede voornemens voor 2018 wat mij betreft!